Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΥ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΘΛΟΥΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ.

Ο σίδηρος αποτελεί απαραίτητο στοιχείο του οργανισμού του ανθρώπου και χρειάζεται για 3 κυρίως δράσεις:

1) για την δημιουργία της αιμοσφαιρίνης, αυτή δεσμεύει το οξυγόνο μεταφέροντάς το από τους πνεύμονες στους μυς, 2) για την δημιουργία της μυοσφαιρίνης, αυτή αποθηκεύει και μεταφέρει το οξυγόνο μέσα στο μυϊκό κύτταρο και 3) για δημιουργία μιας ομάδας ενζύμων γνωστών σαν κυτοχρώματα, αυτά βρίσκονται στα μιτοχόνδρια και είναι απαραίτητα για τη δημιουργία ATP. Τα συνολικά αποθέματα του σιδήρου στο σώμα του ανθρώπου είναι 4 gr από τα οποία τα 2,7 gr βρίσκονται στην αιμοσφαιρίνη, 1 gr στη φεριτίνη, η οποία αποθηκεύει το σίδηρο και 0,3 gr στη μυοσφαιρίνη και τα μιτοχονδριακά ένζυμα. Στο 1 gr της φεριτίνης περιλαμβάνεται και κάποιο μέρος που αποθηκεύεται σαν αιμοσιδηρίνη στο ήπαρ ή και στο μυελό των οστών.Η αναιμία αποτελεί παθολογική κατάσταση που οφείλεται στο γεγονός ότι στο αίμα δεν υπάρχει αρκετή ποσότητα αιμοσφαιρίνης. Η αιμοσφαιρίνη είναι πρωτείνη που περιέχεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Η αιμοσφαιρίνη μεταφέρει το οξυγόνο από τους πνεύμονες προς τους ιστούς και προς τα διάφορα όργανα του σώματος. Εν συνεχεία προσλαμβάνει το διοξείδιο του άνθρακα και το μεταφέρει πίσω στους πνεύμονες, απ' όπου αποβάλλεται.

ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ

Η έλλειψη του σιδήρου μπορεί να δημιουργήσει μια συγκεκριμένη μορφή αναιμίας η οποία καλείται σιδηροπενική αναιμία.Οι αιτίες για την εμφάνιση της σιδηροπενικής αναιμίας είναι η μειωμένη πρόσληψη ή η αυξημένη απώλεια σιδήρου. Σημαντικός παράγοντας για αυτές τις αιτίες είναι η αυξημένη ανάγκη για σίδηρο, κοινή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της γαλουχίας στα νεογνά, και ιδίως τα πρόωρα.Η μειωμένη πρόσληψη σιδήρου μπορεί με τη σειρά της να οφείλεται σε πτωχή δίαιτα ή σε μειωμένη εντερική απορρόφηση σιδήρου. Συνήθη αίτια της μειωμένης εντερικής απορρόφησης είναι η αχλωρυδρία, η γαστρεκτομή και το σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Η αχλωρυδρία ή η γαστρεκτομή προκαλούν μείωση της οξύτητας του γαστρικού περιεχομένου. Το όξινο περιβάλλον είναι απαραίτητο για την αποδέσμευση του σιδήρου από δυσαπορρόφητα σύμπλοκα που μπορεί να σχηματίσει με άλλα μεγαλομόρια.

Επιπλέον αυξημένη απώλεια σιδήρου μπορεί να οφείλεται σε αιμορραγία του γαστρεντερικού συστήματος, στην έμμηνο ρύση και σε άλλες αιτίες, όπως η αιμοσφαιρινουρία, η αιμορραγία του αναπνευστικού συστήματος η κληρονομική αιμορραγική τηλεαγγειεκτασία, η αιμοδιάλυση. ή η αιμοδοσία.Σε κάθε περίπτωση, η σιδηροπενική αναιμία παρουσιάζεται σε κλινικά σημεία με χλωμό (ωχρό) δέρμα και αίσθημα κόπωσης. Εργαστηριακά, ο σιδηροπενικός ασθενής εμφανίζει υπόχρωμη μικροκυτταρική αναιμία και χαμηλά επίπεδα φερριτίνης ορού.

Η αναιμία λόγω έλλειψης διαιτητικού σιδήρου (σιδηροπενική αναιμία) εμφανίζεται πιο συχνά σε αθλητές αντοχής, σε νεαρές αθλήτριες και σε άτομα που ασκούνται τακτικά σε αερόβια αθλήματα παρατεταμένης διάρκειας και υψηλής έντασης. Οι απαιτήσεις των αθλητών σε σίδηρο είναι περισσότερο αυξημένες σε σχέσημε τον γενικό πληθυσμό καθώς υπάρχει αυξημένη καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων σε καταστάσεις εντατικής άσκησης

Ένας αθλητής με έλλειψη σιδήρου εκτός από το γεγονός ότι μπορεί να έχει μείωση της αθλητικής απόδοσης , είναι πολύ πιθανό να αισθάνεται πιο άμεσα κόπωση στην προπόνηση, αλλά και στην καθημερινότητα του.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΛΕΙΨΗΣ ΣΙΔΗΡΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

Η έλλειψη σιδήρου όταν συνοδεύεται και από ελάττωση της συγκέντρωσης αιμοσφαιρίνης κατά 1-2 g/dl οδηγεί σε μείωση της απόδοσης αθλητών που εκτελούν υπομέγιστη και μέγιστη αερόβια άσκηση που μπορεί να φτάσει μέχρι και το 20%. Ειδικότερα, η ελαττωμένη αθλητική απόδοση οφείλεται σε μείωση της επάρκειας τόσο του συστήματος μεταφοράς) όσο και του συστήματος κατανάλωσης οξυγόνου (ελάττωση συγκέντρωσης μυοσφαιρίνης, μείωση δραστηριότητας σιδηρούχων ενζύμων).

Κάποιοι αθλητές τείνουν να μειώνουν την ενεργειακή τους πρόσληψη είτε έχωντας σκοπό την απώλεια βάρους είτε να μην προκληθεί αύξηση του βάρους τους. Αυτός ο διαιτητικός περιορισμός συχνά μπορεί να σημαίνει και μειωμένη πρόσληψη και απορρόφηση σιδήρου. Άλλες αιτίες μπορεί να είναι οι χορτοφαγικές δίαιτες που είναι φτωχές σε σίδηρο και περιέχουν σίδηρο που δεν απορροφάται εύκολα (με χαμηλή βιοδιαθεσιμότητα), οι προπονήσεις σε υψόμετρο, οι αυξημένες απώλειες σιδήρου μέσω του ιδρώτα και των ούρων, η απώλεια αίματος λόγω έμμηνου ρύσεως στις γυναίκες, η ενδοαγγειακή αιμόλυση και οι τραυματισμοί. Ένα φαινόμενο που επίσης παρατηρείται στους δρομείς είναι η καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων όταν το αίμα περνάει από τα κάτω άκρα. Το έντονο χτύπημα του ποδιού στο έδαφος προκαλεί αιμόλυση ουσιαστικά.

ΥΠΕΡΦΟΡΤΩΣΗ ΣΙΔΗΡΟΥ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ

Το ήπαρ είναι το κατεξοχήν κέντρο αποθήκευσης σιδήρου και ως εκ τούτου είναι περισσότερο ευάλωτο στη βλάβη από υπερφόρτωση σιδήρου. Πολλοί που λαμβάνουν συμπληρώματα σιδήρου βιώνουν παρενέργειες στο γαστρεντερικό όπως ναυτία, εμετός, διάρροια, δυσκοιλιότητα, σκουρόχρωμα, ξερά κόπρανα και στομαχικές διαταραχές. Σε αυτή την περίπτωση, πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η αλλαγή και προτίμηση κάποιου συμπληρώματος με γλουκονικό σίδηρο αντί των άλλων 2 ειδών θα μπορούσε να διορθώσει την κατάσταση. Επιπλέον για να μειωθούν οι ανεπιθύμητες παρενέργειες, η λήψη σιδήρου θα πρέπει να αυξηθεί σταδιακά. Αυτό σημαίνει ότι τις πρώτες μέρες που θα ξεκινήσει κάποιος να παίρνει το συμπλήρωμα θα πάρει τη μισή απο τη συστηνόμενη δόση και σιγά σιγά θα την αυξάνει ώσπου να φτάσει στη δόση που χρειάζεται. Επιπρόσθετα, το συμπλήρωμα σιδήρου θα πρέπει να λαμβάνεται μαζί με το φαγητό για να μην ενοχλεί τόσο το στομάχι. Βέβαια καλό είναι να μην λαμβάνεται ταυτόχρονα με τροφές πλούσιες σε ασβέστιο (γαλακτοκομικά προϊόντα) ή πίτουρο (δημητριακά ολικής αλέσης), οι οποίες μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου απο τον οργανισμό.Οι επιπτώσεις της εναπόθεσης σιδήρου φαίνεται ότι ποικίλλουν σε διάφορους ιστούς του σώματος. Στην καρδιά ή στο ήπαρ, η αιμοσιδηρωτική βλάβη μπορεί τελικά να είναι μοιραία. Στο δέρμα, η προηγμένη αιμοσιδήρωση παράγει μια χαρακτηριστική -αλλά καλοήθη- μπρούντζινη μελάχρωση. Άλλες καρδιακές παθολογίες που συνδέονται με την περίσσεια σιδήρου περιλαμβάνουν την περικαρδίτιδα , τη στηθάγχη και τις ανωμαλίες αγωγιμότητας όταν υπάρχει εναπόθεση σιδήρου στο δεμάτιο του His και στο σύστημα Purkinje )

Απόσπασμα Επιστημονικής Παρουσίασης στο 12Ο ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Ε.Γ.Β.Ε. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011* ( Georgoulas et all 2011)

Γεωργούλας Παναγιώτης

Καθηγητής Φυσικής Αγωγής

Πτυχιούχος Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Α.Π.Θ.

Msc Φυσική Αγωγή και Αθλητισμός-κατεύθυνση ειδική προπονητική κλασικού αθλητισμού Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού Ε.Κ.Π.Α.

Διπλωματούχος προπονητής ποδοσφαίρου Uefa B’

Αθλητής στίβου Παναθηναϊκού Α.Ο.

Μέλος Συλλόγου Δρομέων Υγείας Αθηνών